ఓం సహనావవతు | సహ నౌ భునక్తు | సహ వీర్యం కరవావహై |
తేజస్వి నావధీతమస్తు | మా విద్విషావహై || ఓం శాంతి: శాంతి: శాంతి: ||
ప్రథమోఽl
హరి: ఓం || బ్రహ్మవాదినో వదంతి |
కిం కారణం బ్రహ్మ కుత: స్మ జాతా జీవామ కేన క్క చ సంప్రతిష్ఠా |
అధిష్ఠితా: కేన సుఖేతరేషు వర్తామహే బ్రహ్మవిదో వ్యవస్థాం || ౧ ||
కాల: స్వభావో నియతిర్యదృచ్ఛా భూతాని యోని: పురుష ఇతి చింత్యా |
సంయోగ ఏషాం న త్వాత్మభావా దాత్మాప్యనీశ: సుఖదు:ఖహేతో: || ౨ ||
తే ధ్యానయోగానుగతా అపశ్యన్ దేవాత్మశక్తిం స్వగుణైర్నిగూఢాం |
య: కారణాని నిఖిలాని తాని కాలాత్మ యుక్తాన్ అధితిష్ఠత్యేక: || ౩ ||
తమేకనేమిం త్రివృతం షోడశాంతం శతార్ధారం వింశతి ప్రత్యరాభి: |
అష్టకై: షడ్భిర్ విశ్వరూపైక పాశం త్రిమార్గ భేదం ద్వినిమిత్తైక మోహం || ౪ ||
పంచస్రోతోంబుం పంచయోన్యుగ్రవక్రాం పంచప్రాణోర్మి పంచబుద్ధ్యాదిమూలాం |
పంచావర్తాం పంచదు:ఖౌఘవేగాం పంచాశద్భేదాం పంచపర్వామధీమ: || ౫ ||
సర్వాజీవే సర్వసంస్థే బృహంతే అస్మిన్ హంసో భ్రామ్యతే బ్రహ్మచక్రే |
పృథగాత్మానం ప్రేరితారం చ మత్వా జుష్ట: తత: తేనాం అమృతత్వేమేతి || ౬ ||
ఉద్గీతమేతత్ పరమం తు బ్రహ్మ తస్మింస్త్రయం సుప్రతిష్ఠాఽక్షరం చ |
అత్రాంతరం బ్రహ్మవిదో విదిత్వా లీనా బ్రహ్మణి తత్పరా యోనిముక్తా: || ౭ ||
సంయుక్తం ఏతత్ క్షరమక్షరం చ వ్యక్తావ్యక్తం భరతే విశ్వమీశ: |
అనీశశ్చాత్మా బధ్యతే భోక్తృభావాజ్ జ్ఞాత్వా దేవం ముచ్యతే సర్వపాశై: || ౮ ||
జ్ఞాజ్ఞౌ ద్వావజావీశనీశావజా హ్యేకా భోక్తృ భోగ్యార్థ యుక్తా |
అనంతశ్చాత్మా విశ్వరూపో హ్యకర్తా త్రయం యదా విందతే బ్రహ్మమేతత్ || ౯ ||
క్షరం ప్రధానం అమృతాక్షరం హర: క్షరాత్మానావీశతే దేవ ఏక: |
తస్యాభి ధ్యానాత్ తృతీయం దేహభేదే విశ్వైశ్వర్యం కేవల ఆప్తకామ: || ౧౧ ||
ఏతజ్జ్ఞేయం నిత్యమేవాత్మ సంస్థం నాత: పరం వేదితవ్యం హి కించిత్ |
భోక్తా భోగ్యం ప్రేరితారం చ మత్వా సర్వం ప్రోక్తం త్రివిధం బ్రహ్మమేతత్ || ౧౨ ||
వహ్నేర్యథా యోనిగతస్య మూర్తిర్న దృశ్యతే నైవ చ లింగనాశ: |
స భూయ ఏవేంధనయోనిగృహ్య స్తద్వోభయం వై ప్రణవేన దేహే || ౧౩ ||
స్వదేహమరణిం కృత్వా ప్రణవం చోత్తరారణిం |
ధ్యాననిర్మథనాభ్యాసాదేవం పశ్యనిగూఢవత్ || ౧౪ ||
తిలేషు తైలం దధినీవ సర్పి-రాప: స్రోత:స్వరణీషు చాగ్ని: |
ఏవమాత్మాఽత్మని గృహ్యతేఽసౌ సత్యేనైనం తపసాయోఽనుపశ్యతి || ౧౫ ||
సర్వవ్యాపినం ఆత్మానం క్షీరే సర్పిరివార్పితం |
ఆత్మవిద్యా తపోమూలం తద్బ్రహ్మోపనిషత్ పరం || ౧౬ ||
దితీఽl:
యుంజాన: ప్రథమం మనస్తత్త్వాయ సవితా ధియ: |
అగ్నేర్జ్యోతిర్నిచాయ్య పృథివ్యా అధ్యాభరత్ || ౧ ||
యుక్తేన మనసా వయం దేవస్య సవితు: సవే |
సువర్గేయాయ శక్తయా || ౨ ||
యుక్త్వాయ మనసా ఉత యుంజతే ధియో విప్రా విప్రస్య బృహతో విపశ్చిత: |
వి హోత్రా దధే వయునావిదేక ఇన్మహీ దేవస్య సవితు: పరిష్టుతి: || ౩ ||
యుంజతే మన ఉత యుంజతే ధియో విప్రా విప్రస్య బృహతో విపశ్చిత: |
వి హోత్రా దధే వయునావిదేక ఇన్మహీ దేవస్యసవితు: పరిష్టుతి: || ౪ ||
యుజే వాం బ్రహ్మ పూర్వ్యం నమోభి: విశ్లోక ఏతు పథ్యేవ సూరే: |
శృణ్వంతు విశ్వే అమృతస్య పుత్రా ఆ యే ధామాని దివ్యాని తస్థు: || ౫ ||
అగ్నిర్యత్రాభిమధ్యతే వాయుర్యత్రాధిరుధ్యతే |
సోమో యత్రాతిరిచ్యతే తత్ర సంజాయతే మన: || ౬ ||
సవిత్రా ప్రసవేన జుషేత బ్రహ్మ పూర్వ్యం |
యత్ర యోనిం కృణవసే న హి తే పూర్తమక్షిపత్ || ౭ ||
త్రిరున్నతం స్థాప్య సమం శరీరం హృదీంద్రియాణి మనసా సన్నివేశ్య |
బ్రహ్మోడుపేన ప్రతరేత విద్వాన స్రోతాంసి సర్వాణి భయానకాని || ౮ ||
ప్రాణాన్ ప్రపీడ్యేహ సంయుక్తచేష్ట: క్షీణే ప్రాణే నాసికయోచ్ఛవసీత్ |
దుష్టాశ్వయుక్తమివ వాహమేనం విద్వాన్ మనో ధారయేతప్రమత్త: || ౯ ||
సమే శుచౌ శర్కరావహ్నివాలికా వివర్జితే శబ్దజలాశ్రయాదిభి: |
మనోనుకూలే న తు చక్షుపీడనే గుహానివాతాశ్రయణే ప్రయోజయేత్ || ౧౦ ||
నీహార ధూమ అర్క అనిల అనలానాం ఖద్యోత విద్యుత్ స్ఫటిక శశీనాం |
ఏతాని రూపాణి పుర:సరాణి బ్రహ్మణ్యభివ్యక్తి కరాణి యోగే || ౧౧ ||
పృథివ్య: తేజోఽనిలఖే సముత్థితే పంచాత్మకే యోగగుణే ప్రవృత్తే |
న తస్య రోగో న జరా న మృత్యు: ప్రాప్తస్య యోగాగ్నిమయం శరీరం || ౧౨ ||
లఘుత్వం ఆరోగ్యం అలోలుపత్వం వర్ణప్రసాద: స్వరసౌష్ఠవం చ |
గంధ: శుభో మూత్రపురీషం అల్పం యోగప్రవృత్తిం ప్రథమాం వదంతి || ౧౩ ||
యథైవ బింబం మృదయోపలిప్తం తేజోమయం భ్రాజతే తత్ సుధాంతం |
తద్వాఽఽత్మతత్త్వం ప్రసమీక్ష్య దేహీ ఏక: కృతార్థో భవతే వీతశోక: || ౧౪ ||
యదాత్మతత్త్వేన తు బ్రహ్మతత్త్వం దీపోపమేనేహ యుక్త: ప్రపశ్యేత్ |
అజం ధ్రువం సర్వతత్త్వై: విశుద్ధం జ్ఞాత్వా దేవం ముచ్యతే సర్వపాపై: || ౧౫ ||
ఏషో హ దేవ: ప్రదిశోఽను సర్వా: | పూర్వో హ జాత: స ఉ గర్భే అంత: |
స ఏవ జాత: స జనిష్యమాణ: ప్రత్యఙ్ జనాస్తిష్ఠతి సర్వతోముఖ: || ౧౬ ||
యో దేవో అగ్నౌ యొఽప్సు యో విశ్వం భువనమావివేశ |
య ఓషధీషు యో వనస్పతిషు తస్మై దేవాయ నమో నమ: || ౧౭ ||
తతీఽl:
య ఏకో జాలవానీశత ఈశనీభి: సర్వాన్ ల్లోకాన్ ఈశత ఈశనీభి: |
య ఏవైక ఉద్భవే సంభవే చ య ఏతద్ విదురమృతాస్తే భవంతి || ౧ ||
ఏకో హి రుద్రో న ద్వితీయాయ తస్థుర్య ఇమాం ల్లోకాన్ ఈశత ఈశనీభి: |
ప్రత్యఙ్ జనా: తిష్ఠతి సంచుకోచాంతకాలే సంసృజ్య విశ్వా భువనాని గోపా || ౨ ||
విశ్వత: చక్షురుత విశ్వతోముఖో విశ్వతోబాహురుత విశ్వతస్పాత్ |
సం బాహుభ్యాం ధమతి సంపతత్రైర్ద్యావాభూమీ జనయన్ దేవ ఏక || ౩ ||
యో దేవానాం ప్రభవశ్చ ఉద్భవశ్చ విశ్వాధిపో రుద్రో మహర్షి: |
హిరణ్యగర్భం జనయామాస పూర్వం స నో బుద్ధ్యా శుభయా సంయునక్తు || ౪ ||
యా తే రుద్ర శివా తనూరఘోరాఽపాపకాశినీ |
తయా నస్తనువా శంతమయా గిరిశంతాభిచాకశీహి || ౫ ||
యాభిషుం గిరిశంత హస్తే బిభర్ష్యస్తవే |
శివాం గిరిత్ర తాం కురు మా హిగ్ంసీ: పురుషం జగత్ || ౬ ||
తత: పరం బ్రహ్మ పరం బృహంతం యథానికాయం సర్వభూతేషు గూఢం |
విశ్వస్యైకం పరివేష్టితారం ఈశం తం జ్ఞాత్వాఽమృతా భవంతి || ౭ ||
వేదాహమేతం పురుషం మహాంతం ఆదిత్యవర్ణం తమస: పరస్తాత్ |
తమేవ విదిత్వాతిమృత్యుమేతి నాన్య: పంథా విద్యతేఽయనాయ || ౮ ||
యస్మాత్ పరం నాపరమస్తి కించిత్ అస్మాన్ అణీయో న జ్యాయోఽస్తి కశ్చిత్ |
వృక్ష ఇవ స్తబ్ధో దివి తిష్ఠత్యేక: తేనేదం పూర్ణం పురుషేణ సర్వం || ౯ ||
తతో యదుత్తరతతం తదరూపం అనామయం |
య ఏతద్విదురమృతాస్తే భవంతి అథేతరే దు:ఖమేవాపియంతి || ౧౦ ||
సర్వానన శిరోగ్రీవ: సర్వభూతగుహాశయ: |
సర్వవ్యాపీ స భగవాంస్తస్మాత్ సర్వగత: శివ: || ౧౧ ||
మహాన్ ప్రభుర్వై పురుష: స్తవస్యైష ప్రవర్తక: |
సునిర్మలామిమాం ప్రాప్తిమీశానో జ్యోతిరవ్యయ: || ౧౨ ||
అంగుష్ఠమాత్ర: పురుషోఽంతరాత్మా సదా జనానాం హృదయే సన్నివిష్ట: |
హృదా మనీషా మనసాభిల్కృప్తో య ఏతద్ విదురమృతాస్తే భవంతి || ౧౩ ||
సహస్రశీర్షా పురుష: సహస్రాక్ష: సహస్రపాత్ |
స భూమిం విశ్వతో వృత్వా అత్యతిష్ఠద్ దశాంగుళం || ౧౪ ||
పురుష ఏవేదగ్ం సర్వం యద్ భూతం యచ్చ భవ్యం |
ఉతామృతత్వస్యేశానో యదన్నేనాతిరోహతి || ౧౫ ||
సర్వత: పాణిపాదం తత్ సర్వతోఽక్షిశిరోముఖం |
సర్వత: శ్రుతిమల్లోకే సర్వమావృత్య తిష్ఠతి || ౧౬ ||
సర్వేంద్రియ గుణాభాసం సర్వేంద్రియ వివర్జితం |
సర్వస్య ప్రభుమీశానాం సర్వస్య శరణం సుహృత || ౧౭ ||
నవద్వారే పురే దేహీ హంసో లీలాయతే బహి: |
వశీ సర్వస్య లోకస్య స్థావరస్య చరస్య చ || ౧౮ ||
అపాణిపాదో జవనో గ్రహీతా పశ్యత్యచక్షు: స శ్రుణోత్యకర్ణ: |
స వేత్తి వేద్యం న చ తస్యాస్తి వేత్తా తమాహురగ్న్యం పురుషం మహాంతం || ౧౯ ||
అణోరణీయాన్ మహతో మహీయానాత్మా గుహాయాం నిహితోఽస్య జంతో: |
తమక్రతు: పశ్యతి వీతశోకో ధాతు: ప్రసాదాన్ మహిమానం ఈశం || ౨౦ ||
వేదాహమేతం అజరం పురాణం సర్వాత్మానం సర్వగతం విభుత్వాత్ |
జన్మనిరోధం ప్రవదంతి యస్య బ్రహ్మవాదినో హి ప్రవదంతి నిత్యం || ౨౧ ||
చతర్థ్థోఽl
య ఏకోఽవర్ణో బహుధా శక్తియోగాద్ వరణాననేకాన్ నిహితార్థో దధాతి |
విచైతి చాంతే విశ్వమాదౌ చ దేవ: స నో బుద్ధయా శుభయా సంయునక్తు || ౧ ||
తదేవ అగ్ని: తదాదిత్య: తద్వాయు: తదు చంద్రమా: |
తదేవ శుక్రం తద్ బ్రహ్మ తదాపత: తత్ ప్రజాపతి: || ౨ ||
త్వం స్త్రీ పుమానసి త్వం కుమార ఉత వా కుమారీ |
త్వం జీర్ణో దండేన వంచసి త్వం జాతో భవసి విశ్వతోముఖ: || ౩ ||
నీల: పతంగో హరితో లోహితాక్ష: తడిద్గర్భ ఋతవ: సముద్రా: |
అనాదిమత్ త్వం విభుత్వేన వర్తసే యతో జాతాని భువనాని విశ్వా || ౪ ||
అజామేకాం లోహిత శుల్క కృష్ణాం బవ్హీ: ప్రజా: సృజమానాం సరూపా: | అజో హ్యేకో జుషమాణోఽనుశేతే జహాత్యేనాం భుక్తభోగామజోఽన్య: || ౫ ||
ద్వా సుపర్ణా సయుజా సఖాయా సమానం వృక్షం పరిష్వజాతే |
తయోరన్య: పిప్పలం స్వాద్వత్త్యన-శ్నన్నన్యో అభిచాకశీతి || ౬ ||
సమానే వృక్షే పురుషో నిమగ్నోఽనీశయా శోచతి ముహ్యమాన: |
జుష్టం యదా పశ్యత్యన్యం ఈశమస్య మహిమానమితి వీతశోక: || ౭ ||
ఋచో అక్షరే పరమే వ్యోమన్ యస్మిన్దేవా అధి విశ్వే నిషేదు: |
యస్తం న వేద కిమృచా కరిష్యతి య ఇత్తద్విదుస్త ఇమే సమాసతే || ౮ ||
ఛందాంసి యజ్ఞా క్రతవో వ్రతాని భూతం భవ్యం యచ్చ వేదా వదంతి |
అస్మాన్ మాయీ సృజతే విశ్వమేతత్ తస్మిన్ శ్చాన్యో మాయయా సన్నిరుద్ధ: || ౯ ||
మాయాం తు ప్రకృతిం విద్యాన్మాయినం చ మహేశ్వరం |
తస్యవయవభూతైస్తు వ్యాప్తం సర్వమిదం జగత్ || ౧౦ ||
యో యోనిం యోనిం అధితిష్టయేకో యస్మిన్నిదం సం చ విచైతి సర్వం |
తమీశానం వరదం దేవమీడ్యం నిచాయ్యేమాం శాంతిం అత్యంతం ఇతి || ౧౧ ||
యో దేవానాం ప్రభవశ్చ ఉద్భవశ్చ విశ్వాధిపో రుద్రో మహర్షి: |
హిరణ్యగర్భం పశ్యత్ జాయమానం స నో బుద్ధయా శుభయా సంయునక్తు || ౧౨ ||
యో దేవానాం అధిపో అస్మిన్ లోకా అధిశ్రితా: |
య ఈశే అస్య ద్విపద: చతుష్పద: కస్మై దేవాయ హవిషా విధేమ || ౧౩ ||
సూక్ష్మాతిసూక్ష్మం కలిలస్య మధ్యే విశ్వస్య స్రష్ఠారం అనేక రూపం |
విశ్వస్యైకం పరివేష్టితారం జ్ఞాత్వా శివం శాంతిం అత్యంతం ఇతి || ౧౪ ||
స ఏవ కాలే భువనస్య గోప్తా విశ్వాధిప: సర్వభూతేషు గూఢ: |
యస్మిన్ యుక్తా బ్రహ్మచర్యో దేవతాశ్చ తమేవం జ్ఞాత్వా మృత్యుపాశాంశ్ఛినత్తి || ౧౫ ||
ఘృతాత పరం మండమివాతిసూక్ష్మం జ్ఞాత్వా శివం సర్వభూతేషు గూఢం |
విశ్వస్యైకం పరివేష్టితారం జ్ఞాత్వా దేవం ముచ్యతే సర్వపాశై: || ౧౬ ||
ఏష దేవో విశ్వకర్మా మహాత్మా సదా జనానాం హృదయే సన్నివిష్ట: |
హృదా మనీషా మనసాభిల్కృప్తో య ఏతద్ విదురమృతాస్తే భవంతి || ౧౭ ||
యదాఽతమస్తాన్న దివా న రాత్రి: న సన్నచాసచ్ఛివ ఏవ కేవల: |
తదక్షరం తత్ సవితుర్వరేణ్యం ప్రజ్ఞా చ తస్మాత్ ప్రసూతా పురాణీ || ౧౮ ||
నైనమూర్ధ్వం న తిర్యంచం న మధ్యే న పరిజగ్రభత్ |
న తస్య ప్రతిమా అస్తి యస్య నామ మహద్ యశ: || ౧౯ ||
న సందృశే తిష్ఠతి రూపమస్య న చక్షుషా పశ్యతి కశ్చనైనం |
హృదా హృదిస్థం మనసా య ఏన మేవం విదురమృతాస్తే భవంతి || ౨౦ ||
అజ్జత ఇత్యేవం కశ్చిద్భీరు: ప్రపద్యతే |
రుద్ర యత్తే దక్షిణం ముఖం తేన మాం పాహి నిత్యం || ౨౧ ||
మా నస్తోకే తనయే మా న ఆయుషి మా నో గోషు మా న అశ్వేషు రీరిష: |
వీరాన్ మా నో రుద్ర భామితో వర్ధీహవిష్మంత: సదామిత్ త్వా హవామహే || ౨౨ ||
పంచమోఽl:
ద్వై అక్షరే బ్రహ్మపరే త్వనంతే విద్యావిద్యే నిహితే యత్ర గూఢే |
క్షరం త్వవిద్యా హ్యమృతం తు విద్యా విద్యావిద్యే ఈశతే యస్తు సోఽన్య: || ౧ ||
యో యోనిం యోనిం అధితిష్ఠత్యేకో విశ్వాని రూపాణి యోనీశ్చ సర్వా: |
ఋషి: ప్రసూతం కపిలం యస్తమగ్రే జ్ఞానైర్బిభర్తి జాయమానం చ పశ్యేత్ || ౨ ||
ఏకైక జాలం బహుధా వికుర్వన్నస్మిన్ క్షేత్రే సంహరత్యేష దేవ: |
భూయ: సృష్ట్వా పతయస్తథేశ: సర్వాధిపత్యం కురుతే మహాత్మా || ౩ ||
సర్వా దిశ ఊర్ధ్వమధశ్చ తిర్యక్ ప్రకాశయన్ భ్రాజతే యద్వనడ్వాన్ |
ఏవం స దేవో భగవాన్ వరేణ్యో యోనిస్వభావాన్ అధితిష్ఠత్యేక: || ౪ ||
యచ్చ స్వభావం పచతి విశ్వయోని: పాచ్యాంశ్చ సర్వాన్ పరిణామయేద్ య: |
సర్వమేతద్ విశ్వం అధితిష్ఠత్య ఏకో గుణాంశ్చ సర్వాన్ వినోయోజయేద్ య: || ౫ ||
తద్ వేదగుహ్య ఉపనిషత్సు గూఢం తద్ బ్రహ్మా వేదతే బ్రహ్మయోనిం |
యే పూర్వం దేవా ఋషయశ్చ తద్ విదుస్తే తన్మయా అమృతా వై బభూవ: || ౬ ||
గుణాన్వయో య: ఫలకర్మకర్తా కృతస్య తస్యైవ స చోపభోక్తా |
స విశ్వరూప: త్రిగుణ: త్రివర్త్మా ప్రాణాధిప: సంచరతి స్వకర్మభి: || ౭ ||
అంగుష్ఠమాత్రో రవితుల్యరూప: సంకల్పాహంకార సమన్వితో య: |
బుద్ధేర్గుణేనాత్మగుణేన చైవ ఆరాగ్రమాత్రోఽప్యపరోఽపి దృష్ట: || ౮ ||
బాలాగ్రశతభాగస్య శతధా కల్పితస్య చ |
భాగో జీవ: స విజ్ఞేయ: స చానంత్యాయ కల్పతే || ౯ ||
నైవ స్త్రీ న పుమానేష న చైవాయం నపుంసక: |
యద్యత్ శరీరం ఆదత్తే తేనే తేనే స యుజ్యతే || ౧౦ ||
సంకల్పన్ అస్పర్శన్ అదృష్టిమోహైర్ గ్రాసాం వృష్ట్యాత్మ వివృద్ధి జన్మ |
కర్మానుగాన్య: అనుక్రమేణ దేహీ స్థానేషు రూపాణ్యభి సంప్రపద్యతే || ౧౧ ||
స్థూలాని సూక్ష్మాని బహూని చైవ రూపాణి దేహీ స్వగుణై: వృణోతి |
క్రియాగుణైరాత్మగుణైశ్చ తేషాం సంయోగహేతు: అపరోఽపి దృష్ట: || ౧౨ ||
అన్నాద్యనంతం కలిలస్య మధ్యే విశ్వస్య స్రష్టారం అనేకరూపం |
విశ్వస్యైకం పరివేష్టితారం జ్ఞాత్వా దేవం ముచ్యతే సర్వపాశై: || ౧౩ ||
భావగ్రాహ్యం అనీడాఖ్యం భావాభావకరం శివం |
కలాసర్గకరం దేవం యే విదుస్తే జహుస్తనుం || ౧౪ ||
షష్ఠ్ఠ్ఠ్ఠోఽl:
స్వభావమేకే కవయో వదంతి కాలం తథాన్యే పరిముహ్యమానా: |
దేవస్యైష మహిమా తు లోకే యేనేదం భ్రామ్యతే బ్రహ్మచక్రం || ౧ ||
యేనావృతం నిత్యమిదం హి సర్వం జ్ఞ: కాలకారో గుణీ సర్వవిద్ య: |
తేనేశితం కర్మ వివర్తతే హ పృథివ్య: తేజో అనిలఖాని చింత్యం || ౨ ||
తత్కర్మ కృత్వా వినివర్త్య భూయ: తత్త్వస్య తావేన సమేత్య యోగం |
ఏకేన ద్వాభ్యాం త్రిభిరష్టభిర్వా కాలేన చైవాత్మగుణైశ్చ సూక్ష్మై: || ౩ ||
ఆరభ్య కర్మాణి గుణాన్వితాని భావాంశ్చ సర్వాన్ వినియోజయేద్య: |
తేషామభావే కృతకర్మనాశ: కర్మక్షయే యాతి స తత్త్వతోఽన్య: || ౪ ||
ఆది: స సంయోగ నిమిత్త హేతు: పర: త్రికాలాత్ కల్పఽపి దృష్ట: |
తం విశ్వరూపం భవభూతమీడ్యం దేవం స్వచిత్తస్థం ఉపాస్య పూర్వం || ౫ ||
స వృక్షకాలాకృతిభి: పరోఽన్యో యస్మాత్ ప్రపంచ: పరివర్తతేఽయం |
ధర్మావహం పాపనుదం భగేశం జ్ఞాత్వాత్మస్థం అమృతం విశ్వధామ || ౬ ||
తమీశ్వరాణాం పరమం మహేశ్వరం తం దేవతానాం పరమం చ దైవతం |
పతిం పతీనాం పరమం పరస్తాద్ విదామ దేవం భువనేశమీడ్యం || ౭ ||
న తస్య కార్యం కరణం చ విద్యతే న తత్సమశ్చాభ్యధికశ్చ దృశ్యతే |
పరాస్య శక్తిర్వివిధైవ శ్రూయతే స్వాభావికీ జ్ఞానబలక్రియా చ || ౮ ||
న తస్య కశ్చిత్ పతిరస్తి లోకే న చేశితా నైవ చ తస్య లింగం |
స కారణం కరణాధిపాధిపో న చాస్య కశ్చిజ్జనితా న చాధిప: || ౯ ||
యస్తంతునాభ ఇవ తంతుభి: ప్రధానజై: స్వభావత: |
దేవ ఏక: స్వమావృణోతి స నో దధాతు బ్రహ్మాప్యయం || ౧౦ ||
ఏకో దేవ: సర్వభూతేషు గూఢ: సర్వవ్యాపీ సర్వభూతాంతరాత్మా |
కర్మాధ్యక్ష: సర్వభూతాధివాస: సాక్షీ చేతా కేవలో నిర్గుణశ్చ || ౧౧ ||
ఏకో వశీ నిష్క్రియణాం బహూనామేకం బీజం బహుధా య: కరోతి |
తమాత్మస్థం యేఽనుపశ్యంతి ధీరా: తేషాం సుఖం శాశ్వతం నేతరేషాం || ౧౨ ||
నిత్యో నిత్యానాం చేతనశ్చేతనానాం ఏకో బహూనాం యో విదధాతి కామాన్ |
తత్కారణం సాంఖ్యయోగాధిగమ్యం జ్ఞాత్వా దేవం ముచ్యతే సర్వపాశై: || ౧౩ ||
న తత్ర సూర్యో భాతి న చంద్రతారకం నేమా విద్యుతో భాంతి కుతోఽయమగ్ని: |
తమేవ భాంతమనుభాతి సర్వం తస్య భాసా సర్వమిదం విభాతి || ౧౪ ||
ఏకో హంస: భువనస్యాస్య మధ్యే స ఏవాగ్ని: సలిలే సంనివిష్ట: |
తమేవ విదిత్వా అతిమృత్యుమేతి నాన్య: పంథా విద్యతేఽయనాయ || ౧౫ ||
స విశ్వకృద్ విశ్వవిదాత్మయోనిర్జ్ఞ: కాలకాలో గుణీ సర్వవిద్ య: |
ప్రధానక్షేత్రజ్ఞపతి: గుణేశ: సంసారమోక్షస్థితి బంధ హేతు: || ౧౫ ||
స తన్మయో హ్యమృత: ఈశసంస్థో జ్ఞ: సర్వగో భువనస్యాస్య గోప్తా |
య ఈశేఽస్య జగతో నిత్యమేవ నాన్యో హేతుర్విద్యత ఈశనాయ || ౧౭ ||
యో బ్రహ్మాణం విదధాతి పూర్వం యో వై వేదాంశ్చ ప్రహిణోతి తస్మై |
తం హ దేవం ఆత్మబుద్ధి ప్రకాశం ముముక్షుర్వై శరణమహం ప్రపద్యే || ౧౮ ||
నిష్కలం నిష్క్రియం శాంతం నిరవద్యం నిరంజనం |
అమృతస్య పరం సేతుం దగ్ధేందనం ఇవ అనలం || ౧౯ ||
యదా చర్మవదాకాశం వేష్టయిష్యంతి మానవా: |
తదా దేవమవిజ్ఞాయ దు:ఖస్యాంతో భవిష్యతి || ౨౦ ||
తప:ప్రభావాద్ దేవప్రసాదాచ్చ బ్రహ్మ హ శ్వేతాశ్వతరోఽథ విద్వాన్ |
అత్యాశ్రమిభ్య: పరమం పవిత్రం ప్రోవాచ సమ్యగ్ ఋషిసంఘ జుష్టం || ౨౧ ||
వేదాంతే పరమం గుహ్యం పురాకల్పే ప్రచోదితం |
నాప్రశంతాయ దాతవ్యం నాపుత్రాయ అశిష్యాయ వా పున: || ౨౨ ||
యస్య దేవే పరా భక్తి: యథా దేవే తథా గురౌ |
తస్యైతే కథితా హ్యర్థా: ప్రకాశంతే మహాత్మన: || ౨౩ ||
ప్రకాశంతే మహాత్మన ఇతి ||
ఓం సహనావవతు | సహ నౌ భునక్తు | సహ వీర్యం కరవావహై |
తేజస్వి నావధీతమస్తు | మా విద్విషావహై || ఓం శాంతి: శాంతి: శాంతి: ||
తేజస్వి నావధీతమస్తు | మా విద్విషావహై || ఓం శాంతి: శాంతి: శాంతి: ||
ప్రథమోఽl
హరి: ఓం || బ్రహ్మవాదినో వదంతి |
కిం కారణం బ్రహ్మ కుత: స్మ జాతా జీవామ కేన క్క చ సంప్రతిష్ఠా |
అధిష్ఠితా: కేన సుఖేతరేషు వర్తామహే బ్రహ్మవిదో వ్యవస్థాం || ౧ ||
కాల: స్వభావో నియతిర్యదృచ్ఛా భూతాని యోని: పురుష ఇతి చింత్యా |
సంయోగ ఏషాం న త్వాత్మభావా దాత్మాప్యనీశ: సుఖదు:ఖహేతో: || ౨ ||
తే ధ్యానయోగానుగతా అపశ్యన్ దేవాత్మశక్తిం స్వగుణైర్నిగూఢాం |
య: కారణాని నిఖిలాని తాని కాలాత్మ యుక్తాన్ అధితిష్ఠత్యేక: || ౩ ||
తమేకనేమిం త్రివృతం షోడశాంతం శతార్ధారం వింశతి ప్రత్యరాభి: |
అష్టకై: షడ్భిర్ విశ్వరూపైక పాశం త్రిమార్గ భేదం ద్వినిమిత్తైక మోహం || ౪ ||
పంచస్రోతోంబుం పంచయోన్యుగ్రవక్రాం పంచప్రాణోర్మి పంచబుద్ధ్యాదిమూలాం |
పంచావర్తాం పంచదు:ఖౌఘవేగాం పంచాశద్భేదాం పంచపర్వామధీమ: || ౫ ||
సర్వాజీవే సర్వసంస్థే బృహంతే అస్మిన్ హంసో భ్రామ్యతే బ్రహ్మచక్రే |
పృథగాత్మానం ప్రేరితారం చ మత్వా జుష్ట: తత: తేనాం అమృతత్వేమేతి || ౬ ||
ఉద్గీతమేతత్ పరమం తు బ్రహ్మ తస్మింస్త్రయం సుప్రతిష్ఠాఽక్షరం చ |
అత్రాంతరం బ్రహ్మవిదో విదిత్వా లీనా బ్రహ్మణి తత్పరా యోనిముక్తా: || ౭ ||
సంయుక్తం ఏతత్ క్షరమక్షరం చ వ్యక్తావ్యక్తం భరతే విశ్వమీశ: |
అనీశశ్చాత్మా బధ్యతే భోక్తృభావాజ్ జ్ఞాత్వా దేవం ముచ్యతే సర్వపాశై: || ౮ ||
జ్ఞాజ్ఞౌ ద్వావజావీశనీశావజా హ్యేకా భోక్తృ భోగ్యార్థ యుక్తా |
అనంతశ్చాత్మా విశ్వరూపో హ్యకర్తా త్రయం యదా విందతే బ్రహ్మమేతత్ || ౯ ||
క్షరం ప్రధానం అమృతాక్షరం హర: క్షరాత్మానావీశతే దేవ ఏక: |
తస్యాభి ధ్యానాత్ తృతీయం దేహభేదే విశ్వైశ్వర్యం కేవల ఆప్తకామ: || ౧౧ ||
ఏతజ్జ్ఞేయం నిత్యమేవాత్మ సంస్థం నాత: పరం వేదితవ్యం హి కించిత్ |
భోక్తా భోగ్యం ప్రేరితారం చ మత్వా సర్వం ప్రోక్తం త్రివిధం బ్రహ్మమేతత్ || ౧౨ ||
వహ్నేర్యథా యోనిగతస్య మూర్తిర్న దృశ్యతే నైవ చ లింగనాశ: |
స భూయ ఏవేంధనయోనిగృహ్య స్తద్వోభయం వై ప్రణవేన దేహే || ౧౩ ||
స్వదేహమరణిం కృత్వా ప్రణవం చోత్తరారణిం |
ధ్యాననిర్మథనాభ్యాసాదేవం పశ్యనిగూఢవత్ || ౧౪ ||
తిలేషు తైలం దధినీవ సర్పి-రాప: స్రోత:స్వరణీషు చాగ్ని: |
ఏవమాత్మాఽత్మని గృహ్యతేఽసౌ సత్యేనైనం తపసాయోఽనుపశ్యతి || ౧౫ ||
సర్వవ్యాపినం ఆత్మానం క్షీరే సర్పిరివార్పితం |
ఆత్మవిద్యా తపోమూలం తద్బ్రహ్మోపనిషత్ పరం || ౧౬ ||
దితీఽl:
యుంజాన: ప్రథమం మనస్తత్త్వాయ సవితా ధియ: |
అగ్నేర్జ్యోతిర్నిచాయ్య పృథివ్యా అధ్యాభరత్ || ౧ ||
యుక్తేన మనసా వయం దేవస్య సవితు: సవే |
సువర్గేయాయ శక్తయా || ౨ ||
యుక్త్వాయ మనసా ఉత యుంజతే ధియో విప్రా విప్రస్య బృహతో విపశ్చిత: |
వి హోత్రా దధే వయునావిదేక ఇన్మహీ దేవస్య సవితు: పరిష్టుతి: || ౩ ||
యుంజతే మన ఉత యుంజతే ధియో విప్రా విప్రస్య బృహతో విపశ్చిత: |
వి హోత్రా దధే వయునావిదేక ఇన్మహీ దేవస్యసవితు: పరిష్టుతి: || ౪ ||
యుజే వాం బ్రహ్మ పూర్వ్యం నమోభి: విశ్లోక ఏతు పథ్యేవ సూరే: |
శృణ్వంతు విశ్వే అమృతస్య పుత్రా ఆ యే ధామాని దివ్యాని తస్థు: || ౫ ||
అగ్నిర్యత్రాభిమధ్యతే వాయుర్యత్రాధిరుధ్యతే |
సోమో యత్రాతిరిచ్యతే తత్ర సంజాయతే మన: || ౬ ||
సవిత్రా ప్రసవేన జుషేత బ్రహ్మ పూర్వ్యం |
యత్ర యోనిం కృణవసే న హి తే పూర్తమక్షిపత్ || ౭ ||
త్రిరున్నతం స్థాప్య సమం శరీరం హృదీంద్రియాణి మనసా సన్నివేశ్య |
బ్రహ్మోడుపేన ప్రతరేత విద్వాన స్రోతాంసి సర్వాణి భయానకాని || ౮ ||
ప్రాణాన్ ప్రపీడ్యేహ సంయుక్తచేష్ట: క్షీణే ప్రాణే నాసికయోచ్ఛవసీత్ |
దుష్టాశ్వయుక్తమివ వాహమేనం విద్వాన్ మనో ధారయేతప్రమత్త: || ౯ ||
సమే శుచౌ శర్కరావహ్నివాలికా వివర్జితే శబ్దజలాశ్రయాదిభి: |
మనోనుకూలే న తు చక్షుపీడనే గుహానివాతాశ్రయణే ప్రయోజయేత్ || ౧౦ ||
నీహార ధూమ అర్క అనిల అనలానాం ఖద్యోత విద్యుత్ స్ఫటిక శశీనాం |
ఏతాని రూపాణి పుర:సరాణి బ్రహ్మణ్యభివ్యక్తి కరాణి యోగే || ౧౧ ||
పృథివ్య: తేజోఽనిలఖే సముత్థితే పంచాత్మకే యోగగుణే ప్రవృత్తే |
న తస్య రోగో న జరా న మృత్యు: ప్రాప్తస్య యోగాగ్నిమయం శరీరం || ౧౨ ||
లఘుత్వం ఆరోగ్యం అలోలుపత్వం వర్ణప్రసాద: స్వరసౌష్ఠవం చ |
గంధ: శుభో మూత్రపురీషం అల్పం యోగప్రవృత్తిం ప్రథమాం వదంతి || ౧౩ ||
యథైవ బింబం మృదయోపలిప్తం తేజోమయం భ్రాజతే తత్ సుధాంతం |
తద్వాఽఽత్మతత్త్వం ప్రసమీక్ష్య దేహీ ఏక: కృతార్థో భవతే వీతశోక: || ౧౪ ||
యదాత్మతత్త్వేన తు బ్రహ్మతత్త్వం దీపోపమేనేహ యుక్త: ప్రపశ్యేత్ |
అజం ధ్రువం సర్వతత్త్వై: విశుద్ధం జ్ఞాత్వా దేవం ముచ్యతే సర్వపాపై: || ౧౫ ||
ఏషో హ దేవ: ప్రదిశోఽను సర్వా: | పూర్వో హ జాత: స ఉ గర్భే అంత: |
స ఏవ జాత: స జనిష్యమాణ: ప్రత్యఙ్ జనాస్తిష్ఠతి సర్వతోముఖ: || ౧౬ ||
యో దేవో అగ్నౌ యొఽప్సు యో విశ్వం భువనమావివేశ |
య ఓషధీషు యో వనస్పతిషు తస్మై దేవాయ నమో నమ: || ౧౭ ||
తతీఽl:
య ఏకో జాలవానీశత ఈశనీభి: సర్వాన్ ల్లోకాన్ ఈశత ఈశనీభి: |
య ఏవైక ఉద్భవే సంభవే చ య ఏతద్ విదురమృతాస్తే భవంతి || ౧ ||
ఏకో హి రుద్రో న ద్వితీయాయ తస్థుర్య ఇమాం ల్లోకాన్ ఈశత ఈశనీభి: |
ప్రత్యఙ్ జనా: తిష్ఠతి సంచుకోచాంతకాలే సంసృజ్య విశ్వా భువనాని గోపా || ౨ ||
విశ్వత: చక్షురుత విశ్వతోముఖో విశ్వతోబాహురుత విశ్వతస్పాత్ |
సం బాహుభ్యాం ధమతి సంపతత్రైర్ద్యావాభూమీ జనయన్ దేవ ఏక || ౩ ||
యో దేవానాం ప్రభవశ్చ ఉద్భవశ్చ విశ్వాధిపో రుద్రో మహర్షి: |
హిరణ్యగర్భం జనయామాస పూర్వం స నో బుద్ధ్యా శుభయా సంయునక్తు || ౪ ||
యా తే రుద్ర శివా తనూరఘోరాఽపాపకాశినీ |
తయా నస్తనువా శంతమయా గిరిశంతాభిచాకశీహి || ౫ ||
యాభిషుం గిరిశంత హస్తే బిభర్ష్యస్తవే |
శివాం గిరిత్ర తాం కురు మా హిగ్ంసీ: పురుషం జగత్ || ౬ ||
తత: పరం బ్రహ్మ పరం బృహంతం యథానికాయం సర్వభూతేషు గూఢం |
విశ్వస్యైకం పరివేష్టితారం ఈశం తం జ్ఞాత్వాఽమృతా భవంతి || ౭ ||
వేదాహమేతం పురుషం మహాంతం ఆదిత్యవర్ణం తమస: పరస్తాత్ |
తమేవ విదిత్వాతిమృత్యుమేతి నాన్య: పంథా విద్యతేఽయనాయ || ౮ ||
యస్మాత్ పరం నాపరమస్తి కించిత్ అస్మాన్ అణీయో న జ్యాయోఽస్తి కశ్చిత్ |
వృక్ష ఇవ స్తబ్ధో దివి తిష్ఠత్యేక: తేనేదం పూర్ణం పురుషేణ సర్వం || ౯ ||
తతో యదుత్తరతతం తదరూపం అనామయం |
య ఏతద్విదురమృతాస్తే భవంతి అథేతరే దు:ఖమేవాపియంతి || ౧౦ ||
సర్వానన శిరోగ్రీవ: సర్వభూతగుహాశయ: |
సర్వవ్యాపీ స భగవాంస్తస్మాత్ సర్వగత: శివ: || ౧౧ ||
మహాన్ ప్రభుర్వై పురుష: స్తవస్యైష ప్రవర్తక: |
సునిర్మలామిమాం ప్రాప్తిమీశానో జ్యోతిరవ్యయ: || ౧౨ ||
అంగుష్ఠమాత్ర: పురుషోఽంతరాత్మా సదా జనానాం హృదయే సన్నివిష్ట: |
హృదా మనీషా మనసాభిల్కృప్తో య ఏతద్ విదురమృతాస్తే భవంతి || ౧౩ ||
సహస్రశీర్షా పురుష: సహస్రాక్ష: సహస్రపాత్ |
స భూమిం విశ్వతో వృత్వా అత్యతిష్ఠద్ దశాంగుళం || ౧౪ ||
పురుష ఏవేదగ్ం సర్వం యద్ భూతం యచ్చ భవ్యం |
ఉతామృతత్వస్యేశానో యదన్నేనాతిరోహతి || ౧౫ ||
సర్వత: పాణిపాదం తత్ సర్వతోఽక్షిశిరోముఖం |
సర్వత: శ్రుతిమల్లోకే సర్వమావృత్య తిష్ఠతి || ౧౬ ||
సర్వేంద్రియ గుణాభాసం సర్వేంద్రియ వివర్జితం |
సర్వస్య ప్రభుమీశానాం సర్వస్య శరణం సుహృత || ౧౭ ||
నవద్వారే పురే దేహీ హంసో లీలాయతే బహి: |
వశీ సర్వస్య లోకస్య స్థావరస్య చరస్య చ || ౧౮ ||
అపాణిపాదో జవనో గ్రహీతా పశ్యత్యచక్షు: స శ్రుణోత్యకర్ణ: |
స వేత్తి వేద్యం న చ తస్యాస్తి వేత్తా తమాహురగ్న్యం పురుషం మహాంతం || ౧౯ ||
అణోరణీయాన్ మహతో మహీయానాత్మా గుహాయాం నిహితోఽస్య జంతో: |
తమక్రతు: పశ్యతి వీతశోకో ధాతు: ప్రసాదాన్ మహిమానం ఈశం || ౨౦ ||
వేదాహమేతం అజరం పురాణం సర్వాత్మానం సర్వగతం విభుత్వాత్ |
జన్మనిరోధం ప్రవదంతి యస్య బ్రహ్మవాదినో హి ప్రవదంతి నిత్యం || ౨౧ ||
చతర్థ్థోఽl
య ఏకోఽవర్ణో బహుధా శక్తియోగాద్ వరణాననేకాన్ నిహితార్థో దధాతి |
విచైతి చాంతే విశ్వమాదౌ చ దేవ: స నో బుద్ధయా శుభయా సంయునక్తు || ౧ ||
తదేవ అగ్ని: తదాదిత్య: తద్వాయు: తదు చంద్రమా: |
తదేవ శుక్రం తద్ బ్రహ్మ తదాపత: తత్ ప్రజాపతి: || ౨ ||
త్వం స్త్రీ పుమానసి త్వం కుమార ఉత వా కుమారీ |
త్వం జీర్ణో దండేన వంచసి త్వం జాతో భవసి విశ్వతోముఖ: || ౩ ||
నీల: పతంగో హరితో లోహితాక్ష: తడిద్గర్భ ఋతవ: సముద్రా: |
అనాదిమత్ త్వం విభుత్వేన వర్తసే యతో జాతాని భువనాని విశ్వా || ౪ ||
అజామేకాం లోహిత శుల్క కృష్ణాం బవ్హీ: ప్రజా: సృజమానాం సరూపా: | అజో హ్యేకో జుషమాణోఽనుశేతే జహాత్యేనాం భుక్తభోగామజోఽన్య: || ౫ ||
ద్వా సుపర్ణా సయుజా సఖాయా సమానం వృక్షం పరిష్వజాతే |
తయోరన్య: పిప్పలం స్వాద్వత్త్యన-శ్నన్నన్యో అభిచాకశీతి || ౬ ||
సమానే వృక్షే పురుషో నిమగ్నోఽనీశయా శోచతి ముహ్యమాన: |
జుష్టం యదా పశ్యత్యన్యం ఈశమస్య మహిమానమితి వీతశోక: || ౭ ||
ఋచో అక్షరే పరమే వ్యోమన్ యస్మిన్దేవా అధి విశ్వే నిషేదు: |
యస్తం న వేద కిమృచా కరిష్యతి య ఇత్తద్విదుస్త ఇమే సమాసతే || ౮ ||
ఛందాంసి యజ్ఞా క్రతవో వ్రతాని భూతం భవ్యం యచ్చ వేదా వదంతి |
అస్మాన్ మాయీ సృజతే విశ్వమేతత్ తస్మిన్ శ్చాన్యో మాయయా సన్నిరుద్ధ: || ౯ ||
మాయాం తు ప్రకృతిం విద్యాన్మాయినం చ మహేశ్వరం |
తస్యవయవభూతైస్తు వ్యాప్తం సర్వమిదం జగత్ || ౧౦ ||
యో యోనిం యోనిం అధితిష్టయేకో యస్మిన్నిదం సం చ విచైతి సర్వం |
తమీశానం వరదం దేవమీడ్యం నిచాయ్యేమాం శాంతిం అత్యంతం ఇతి || ౧౧ ||
యో దేవానాం ప్రభవశ్చ ఉద్భవశ్చ విశ్వాధిపో రుద్రో మహర్షి: |
హిరణ్యగర్భం పశ్యత్ జాయమానం స నో బుద్ధయా శుభయా సంయునక్తు || ౧౨ ||
యో దేవానాం అధిపో అస్మిన్ లోకా అధిశ్రితా: |
య ఈశే అస్య ద్విపద: చతుష్పద: కస్మై దేవాయ హవిషా విధేమ || ౧౩ ||
సూక్ష్మాతిసూక్ష్మం కలిలస్య మధ్యే విశ్వస్య స్రష్ఠారం అనేక రూపం |
విశ్వస్యైకం పరివేష్టితారం జ్ఞాత్వా శివం శాంతిం అత్యంతం ఇతి || ౧౪ ||
స ఏవ కాలే భువనస్య గోప్తా విశ్వాధిప: సర్వభూతేషు గూఢ: |
యస్మిన్ యుక్తా బ్రహ్మచర్యో దేవతాశ్చ తమేవం జ్ఞాత్వా మృత్యుపాశాంశ్ఛినత్తి || ౧౫ ||
ఘృతాత పరం మండమివాతిసూక్ష్మం జ్ఞాత్వా శివం సర్వభూతేషు గూఢం |
విశ్వస్యైకం పరివేష్టితారం జ్ఞాత్వా దేవం ముచ్యతే సర్వపాశై: || ౧౬ ||
ఏష దేవో విశ్వకర్మా మహాత్మా సదా జనానాం హృదయే సన్నివిష్ట: |
హృదా మనీషా మనసాభిల్కృప్తో య ఏతద్ విదురమృతాస్తే భవంతి || ౧౭ ||
యదాఽతమస్తాన్న దివా న రాత్రి: న సన్నచాసచ్ఛివ ఏవ కేవల: |
తదక్షరం తత్ సవితుర్వరేణ్యం ప్రజ్ఞా చ తస్మాత్ ప్రసూతా పురాణీ || ౧౮ ||
నైనమూర్ధ్వం న తిర్యంచం న మధ్యే న పరిజగ్రభత్ |
న తస్య ప్రతిమా అస్తి యస్య నామ మహద్ యశ: || ౧౯ ||
న సందృశే తిష్ఠతి రూపమస్య న చక్షుషా పశ్యతి కశ్చనైనం |
హృదా హృదిస్థం మనసా య ఏన మేవం విదురమృతాస్తే భవంతి || ౨౦ ||
అజ్జత ఇత్యేవం కశ్చిద్భీరు: ప్రపద్యతే |
రుద్ర యత్తే దక్షిణం ముఖం తేన మాం పాహి నిత్యం || ౨౧ ||
మా నస్తోకే తనయే మా న ఆయుషి మా నో గోషు మా న అశ్వేషు రీరిష: |
వీరాన్ మా నో రుద్ర భామితో వర్ధీహవిష్మంత: సదామిత్ త్వా హవామహే || ౨౨ ||
పంచమోఽl:
ద్వై అక్షరే బ్రహ్మపరే త్వనంతే విద్యావిద్యే నిహితే యత్ర గూఢే |
క్షరం త్వవిద్యా హ్యమృతం తు విద్యా విద్యావిద్యే ఈశతే యస్తు సోఽన్య: || ౧ ||
యో యోనిం యోనిం అధితిష్ఠత్యేకో విశ్వాని రూపాణి యోనీశ్చ సర్వా: |
ఋషి: ప్రసూతం కపిలం యస్తమగ్రే జ్ఞానైర్బిభర్తి జాయమానం చ పశ్యేత్ || ౨ ||
ఏకైక జాలం బహుధా వికుర్వన్నస్మిన్ క్షేత్రే సంహరత్యేష దేవ: |
భూయ: సృష్ట్వా పతయస్తథేశ: సర్వాధిపత్యం కురుతే మహాత్మా || ౩ ||
సర్వా దిశ ఊర్ధ్వమధశ్చ తిర్యక్ ప్రకాశయన్ భ్రాజతే యద్వనడ్వాన్ |
ఏవం స దేవో భగవాన్ వరేణ్యో యోనిస్వభావాన్ అధితిష్ఠత్యేక: || ౪ ||
యచ్చ స్వభావం పచతి విశ్వయోని: పాచ్యాంశ్చ సర్వాన్ పరిణామయేద్ య: |
సర్వమేతద్ విశ్వం అధితిష్ఠత్య ఏకో గుణాంశ్చ సర్వాన్ వినోయోజయేద్ య: || ౫ ||
తద్ వేదగుహ్య ఉపనిషత్సు గూఢం తద్ బ్రహ్మా వేదతే బ్రహ్మయోనిం |
యే పూర్వం దేవా ఋషయశ్చ తద్ విదుస్తే తన్మయా అమృతా వై బభూవ: || ౬ ||
గుణాన్వయో య: ఫలకర్మకర్తా కృతస్య తస్యైవ స చోపభోక్తా |
స విశ్వరూప: త్రిగుణ: త్రివర్త్మా ప్రాణాధిప: సంచరతి స్వకర్మభి: || ౭ ||
అంగుష్ఠమాత్రో రవితుల్యరూప: సంకల్పాహంకార సమన్వితో య: |
బుద్ధేర్గుణేనాత్మగుణేన చైవ ఆరాగ్రమాత్రోఽప్యపరోఽపి దృష్ట: || ౮ ||
బాలాగ్రశతభాగస్య శతధా కల్పితస్య చ |
భాగో జీవ: స విజ్ఞేయ: స చానంత్యాయ కల్పతే || ౯ ||
నైవ స్త్రీ న పుమానేష న చైవాయం నపుంసక: |
యద్యత్ శరీరం ఆదత్తే తేనే తేనే స యుజ్యతే || ౧౦ ||
సంకల్పన్ అస్పర్శన్ అదృష్టిమోహైర్ గ్రాసాం వృష్ట్యాత్మ వివృద్ధి జన్మ |
కర్మానుగాన్య: అనుక్రమేణ దేహీ స్థానేషు రూపాణ్యభి సంప్రపద్యతే || ౧౧ ||
స్థూలాని సూక్ష్మాని బహూని చైవ రూపాణి దేహీ స్వగుణై: వృణోతి |
క్రియాగుణైరాత్మగుణైశ్చ తేషాం సంయోగహేతు: అపరోఽపి దృష్ట: || ౧౨ ||
అన్నాద్యనంతం కలిలస్య మధ్యే విశ్వస్య స్రష్టారం అనేకరూపం |
విశ్వస్యైకం పరివేష్టితారం జ్ఞాత్వా దేవం ముచ్యతే సర్వపాశై: || ౧౩ ||
భావగ్రాహ్యం అనీడాఖ్యం భావాభావకరం శివం |
కలాసర్గకరం దేవం యే విదుస్తే జహుస్తనుం || ౧౪ ||
షష్ఠ్ఠ్ఠ్ఠోఽl:
స్వభావమేకే కవయో వదంతి కాలం తథాన్యే పరిముహ్యమానా: |
దేవస్యైష మహిమా తు లోకే యేనేదం భ్రామ్యతే బ్రహ్మచక్రం || ౧ ||
యేనావృతం నిత్యమిదం హి సర్వం జ్ఞ: కాలకారో గుణీ సర్వవిద్ య: |
తేనేశితం కర్మ వివర్తతే హ పృథివ్య: తేజో అనిలఖాని చింత్యం || ౨ ||
తత్కర్మ కృత్వా వినివర్త్య భూయ: తత్త్వస్య తావేన సమేత్య యోగం |
ఏకేన ద్వాభ్యాం త్రిభిరష్టభిర్వా కాలేన చైవాత్మగుణైశ్చ సూక్ష్మై: || ౩ ||
ఆరభ్య కర్మాణి గుణాన్వితాని భావాంశ్చ సర్వాన్ వినియోజయేద్య: |
తేషామభావే కృతకర్మనాశ: కర్మక్షయే యాతి స తత్త్వతోఽన్య: || ౪ ||
ఆది: స సంయోగ నిమిత్త హేతు: పర: త్రికాలాత్ కల్పఽపి దృష్ట: |
తం విశ్వరూపం భవభూతమీడ్యం దేవం స్వచిత్తస్థం ఉపాస్య పూర్వం || ౫ ||
స వృక్షకాలాకృతిభి: పరోఽన్యో యస్మాత్ ప్రపంచ: పరివర్తతేఽయం |
ధర్మావహం పాపనుదం భగేశం జ్ఞాత్వాత్మస్థం అమృతం విశ్వధామ || ౬ ||
తమీశ్వరాణాం పరమం మహేశ్వరం తం దేవతానాం పరమం చ దైవతం |
పతిం పతీనాం పరమం పరస్తాద్ విదామ దేవం భువనేశమీడ్యం || ౭ ||
న తస్య కార్యం కరణం చ విద్యతే న తత్సమశ్చాభ్యధికశ్చ దృశ్యతే |
పరాస్య శక్తిర్వివిధైవ శ్రూయతే స్వాభావికీ జ్ఞానబలక్రియా చ || ౮ ||
న తస్య కశ్చిత్ పతిరస్తి లోకే న చేశితా నైవ చ తస్య లింగం |
స కారణం కరణాధిపాధిపో న చాస్య కశ్చిజ్జనితా న చాధిప: || ౯ ||
యస్తంతునాభ ఇవ తంతుభి: ప్రధానజై: స్వభావత: |
దేవ ఏక: స్వమావృణోతి స నో దధాతు బ్రహ్మాప్యయం || ౧౦ ||
ఏకో దేవ: సర్వభూతేషు గూఢ: సర్వవ్యాపీ సర్వభూతాంతరాత్మా |
కర్మాధ్యక్ష: సర్వభూతాధివాస: సాక్షీ చేతా కేవలో నిర్గుణశ్చ || ౧౧ ||
ఏకో వశీ నిష్క్రియణాం బహూనామేకం బీజం బహుధా య: కరోతి |
తమాత్మస్థం యేఽనుపశ్యంతి ధీరా: తేషాం సుఖం శాశ్వతం నేతరేషాం || ౧౨ ||
నిత్యో నిత్యానాం చేతనశ్చేతనానాం ఏకో బహూనాం యో విదధాతి కామాన్ |
తత్కారణం సాంఖ్యయోగాధిగమ్యం జ్ఞాత్వా దేవం ముచ్యతే సర్వపాశై: || ౧౩ ||
న తత్ర సూర్యో భాతి న చంద్రతారకం నేమా విద్యుతో భాంతి కుతోఽయమగ్ని: |
తమేవ భాంతమనుభాతి సర్వం తస్య భాసా సర్వమిదం విభాతి || ౧౪ ||
ఏకో హంస: భువనస్యాస్య మధ్యే స ఏవాగ్ని: సలిలే సంనివిష్ట: |
తమేవ విదిత్వా అతిమృత్యుమేతి నాన్య: పంథా విద్యతేఽయనాయ || ౧౫ ||
స విశ్వకృద్ విశ్వవిదాత్మయోనిర్జ్ఞ: కాలకాలో గుణీ సర్వవిద్ య: |
ప్రధానక్షేత్రజ్ఞపతి: గుణేశ: సంసారమోక్షస్థితి బంధ హేతు: || ౧౫ ||
స తన్మయో హ్యమృత: ఈశసంస్థో జ్ఞ: సర్వగో భువనస్యాస్య గోప్తా |
య ఈశేఽస్య జగతో నిత్యమేవ నాన్యో హేతుర్విద్యత ఈశనాయ || ౧౭ ||
యో బ్రహ్మాణం విదధాతి పూర్వం యో వై వేదాంశ్చ ప్రహిణోతి తస్మై |
తం హ దేవం ఆత్మబుద్ధి ప్రకాశం ముముక్షుర్వై శరణమహం ప్రపద్యే || ౧౮ ||
నిష్కలం నిష్క్రియం శాంతం నిరవద్యం నిరంజనం |
అమృతస్య పరం సేతుం దగ్ధేందనం ఇవ అనలం || ౧౯ ||
యదా చర్మవదాకాశం వేష్టయిష్యంతి మానవా: |
తదా దేవమవిజ్ఞాయ దు:ఖస్యాంతో భవిష్యతి || ౨౦ ||
తప:ప్రభావాద్ దేవప్రసాదాచ్చ బ్రహ్మ హ శ్వేతాశ్వతరోఽథ విద్వాన్ |
అత్యాశ్రమిభ్య: పరమం పవిత్రం ప్రోవాచ సమ్యగ్ ఋషిసంఘ జుష్టం || ౨౧ ||
వేదాంతే పరమం గుహ్యం పురాకల్పే ప్రచోదితం |
నాప్రశంతాయ దాతవ్యం నాపుత్రాయ అశిష్యాయ వా పున: || ౨౨ ||
యస్య దేవే పరా భక్తి: యథా దేవే తథా గురౌ |
తస్యైతే కథితా హ్యర్థా: ప్రకాశంతే మహాత్మన: || ౨౩ ||
ప్రకాశంతే మహాత్మన ఇతి ||
ఓం సహనావవతు | సహ నౌ భునక్తు | సహ వీర్యం కరవావహై |
తేజస్వి నావధీతమస్తు | మా విద్విషావహై || ఓం శాంతి: శాంతి: శాంతి: ||
