ఆత్మబోధోపనిషత్
శ్రీమన్ నారాయణాకారం అష్టాక్షర మహాశయం |
స్వమాత్రానుభవాత్ సిద్ధం ఆత్మబోధం హరి భజే ||
ఓం వాఙ్మే మనసీతి శాంతి: ||
ఓం ప్రత్యగానందం బ్రహ్మపురుషం ప్రణవస్వరూపం అకార ఉకార మకార ఇతి త్ర్యక్షరం
ప్రణవం తదేతదోమితి | యముక్త్వా ముచ్యతే యోగీ జన్మసంసార బంధనాత్ | ఓం నమో
నారాయణాయ శంఖ చక్ర గదాధరాయ తస్మాత్ ఓం నమో నారాయణేతి మంత్రోపాసకో వైకుంఠభవనం గమిష్యతి | అథ యదిదం బ్రహ్మపురం పుండరీకం తస్మాత్
తడితాభమాత్రం దీపవత్ ప్రకాశం ||
బ్రహ్మణ్యో దేవకీపుత్రో బ్రహ్మణ్యో మధుసూదన: |
బ్రహ్మణ్య: పుండరీకాక్షో బ్రహ్మణ్యో విష్ణురచ్యుత: ||
సర్వభూత: తమేకం నారాయణం కారణపురుషం కారణం పరం బ్రహ్మోం |
శోక మోహవినిర్ముక్తో విష్ణుం ధ్యాయన్న సీదతి | ద్వైతాద్వతం అభయం భవతి |
మృత్యో: సమృత్యుం ఆప్నోతి య ఇహ నానేవ పశ్యతి |
హృత్పద్మ మధ్యే సర్వం యత్తత్ ప్రజ్ఞానే ప్రతిష్ఠితం |
ప్రజ్ఞానేత్రో లోక: ప్రజ్ఞా ప్రతిష్ఠా ప్రజ్ఞానం బ్రహ్మ |
స ఏతేన ప్రజ్ఞేనాత్మనా అస్మాల్లోకాత్ ఉత్క్రమ్యాముష్మిన్ స్వర్గే లోకే సర్వాన్ కామాన్ ఆప్త్వాఽమృత:
సమభవదమృత: సమభవత్ |
యత్ర జ్యోతిరజస్రం యస్మిన్ లోకే అభ్యర్హితం |
తస్మిన్మాం దేహి స్వమానమృతే లోకే అక్షతే అచ్యుతే లోకే అక్షతే అమృత్త్వం చ గచ్ఛతి ఓం నమ: ||
౧ ||
ప్రగళిత నిజమాయోఽహం నిస్తులదృశిరూపవస్తు మాత్రోఽహం |
అస్తమితాహంతోఽహం ప్రగళిత జగదీశ జీవభేదోఽహం || ౧ ||
ప్రత్యగభిన్న పరోఽహం విధ్వస్త అశేష విధి నిషేధోఽహం |
సముద్ అస్తాశ్రమితోఽహం ప్రవితత సుఖపూర్ణ సంవిదేవాహం || ౨ ||
సాక్ష్యహమనపేక్షోఽహం నిజమహిమ్ని సంస్థితోఽహం అచలోఽహం |
అజరోఽహం అవ్యయోహం పక్ష విపక్ష ఆది భేద విధురోఽహం || ౩ ||
అవబోధైక రసోఽహం మోక్షానందైక సింధురేవాహం |
సూక్ష్మోఽహం అక్షరోహం విగలిత గుణజాల కేవలాత్మాఽహం || ౪ ||
నిస్త్రైగుణ్య పదోఽహం కుక్షిస్థానేక లోకకలనోఽహం |
కూటస్థ చేతనోఽహం నిష్క్రియధామాహం అప్రతర్క్యోఽహం || ౫ ||
ఏకోఽహం అవికలోఽహం నిర్మల నిర్వాణమూర్తిరేవాహం |
నిరవయోఽహం అజోఽహం కేవల సన్మాత్ర సారభూతోఽహం || ౬ ||
నిరవధి నిజబోధోఽహం శుభతరభావోఽహం అప్రభేధ్యోఽహం |
విభురహం అనవద్యోఽహం నిరవధిని:సీమ తత్త్వమాత్రోఽహం || ౭ ||
వేద్యోఽహం అగమాస్తైరారాధ్యోఽహం సకలభువనహృద్యోఽహం |
పరమానందఘనోఽహం పరమానందైక భూమరూపోఽహం || ౮ ||
శుద్ధోఽహం అద్వయోఽహం సంతతభావోఽహం ఆదిశూన్యోఽహం |
శమితాంతత్రితయోఽహం బద్ధో ముక్తోఽహం అద్భుతాత్మాహం || ౯ ||
శుద్ధోఽహం ఆంతరోఽహం శాశ్వత విజ్ఞాన సమరసాత్మాహం |
శోధిత పరతత్త్వోఽహం బోధానందైక మూర్తిరేవ అహం || ౧౦ ||
వివేక యుక్తి బుద్ద్యాహం జానామ్యాత్మానం అద్వయం |
తథాపి బంధ మోక్షాది వ్యవ్హార: ప్రతీయతే || ౧౧ ||
నివృత్తోఽపి ప్రపంచో మే సత్యవద్భాతి సర్వదా |
సర్పాదౌ రజ్జుసత్తేవ బ్రహ్మసత్తేవ కేవలం |
ప్రపంచాధార రూపేణ వర్తతేఽతో జగన్న హి || ౧౨ ||
యథేక్షురస సంవ్యాప్తా శర్కరా వర్తతే తథా |
అద్వయ బ్రహ్మరూపేణ వ్యాప్తోఽహం వై జగత్ త్రయం || ౧౩ ||
బ్రహ్మాదికీట పర్యంతా: ప్రాణినో మయి కల్పితా: |
బుద్బుదాది వికారాంత: తరంగ సాగరే యథా || ౧౪ ||
తరంగస్థం ద్రవం సింధుర్న వాంఛతి యథా తథా |
విషయానంద వాంఛా మే మా భూదానంద రూపత: || ౧౫ ||
దారిద్ర్యాశా యథా నాస్తి సంపన్నస్య తథా మమ |
బ్రహ్మానందే నిమగ్నస్య విషయాశా న తద్భవేత్ || ౧౬ ||
విషం దృష్ట్వా అమృతం దృష్ట్వా విషం త్యజతి బుద్ధిమాన్ |
ఆత్మానపి దృష్టవాహం అనాత్మానం త్యజామ్యహమ్ || ౧౭ ||
ఘటావభాసకో భానుర్ఘటనాశే న నశ్యతి |
దేహావభాసక: సాక్షీ దేహనాశే న నశ్యతి || ౧౮ ||
న మే బంధో న మే ముక్తిర్న మే శాస్త్రం న మే గురు: |
మాయామాత్ర వికాసత్వాన్ మాయాతీతో అహమద్వయ: || ౧౯ ||
ప్రాణాశ్చలంతు తద్ధర్మై: కామైర్వా హన్యతాం మన: |
ఆనందబుద్ధి పూర్ణస్య మమ దు:ఖం కథం భవేత్ || ౨౦ ||
ఆత్మానమంజసా వేద్మి క్వాప్యజ్ఞానం పలాయితం |
కర్తృత్వం అద్య మే నష్టం కర్తవ్యం వాపి న క్వచిత్ || ౨౧ ||
బ్రాహ్మణ్యం కులగోత్రే చ నామ సౌందర్య జాతయ: |
స్థూలదేహగతా ఏతే స్థూలాత్ భిన్నస్య మే నహి || ౨౨ ||
క్షుత్పిపాసాంధ్యబాధిర్య కామక్రోధదయో అఖిలా: |
లింగదేహగతా ఏతే హ్యలింగస్యన సంతి హి || ౨౩ ||
జడత్వ ప్రియమోదత్వ ధర్మా: కారణదేహగా: |
న సంతి మమ నిత్యస్య నిర్వికార స్వరూపిణ: || ౨౪ ||
ఉలూకస్య యథా భాను: అంధకార: ప్రతీయతే |
స్వప్రకాశే పరానందే తమో మూఢస్య జాయతే || ౨౫ ||
చక్షుర్దృష్టి నిరోధే అభ్రై: సూర్యో నాస్తీతి మన్యతే |
తథాఽజ్ఞానావృతో దేహీ బ్రహ్మ నాస్తీతి మన్యతే || ౨౬ ||
యథామృతం విషాద్భిన్నం విషదోషైర్న లిప్యతే |
న స్పృశామి జడాద్భిన్నో జడదోషాన్ ప్రకాశత: || ౨౭ ||
స్వల్పాపి దీపకణికా బహులం నాశయేత్తమ: |
స్వల్పోఽపి బోధో నిబిడే బహులం నాశయేత్తమ: || ౨౮ ||
కాలత్రయే యథా సర్పో రజ్జౌ నాస్తి తథా మయి |
అహంకారాది దేహాంతం జగనాస్త్యహం అద్వయ: || ౨౯ ||
చిద్రూపత్వాన్న మే జాడ్యం సత్యత్వానానృతం మమ |
ఆనందత్వాన్న మే దు:ఖం అజ్ఞానాద్భాతి సత్యవత్ || ౩౦ ||
ఆత్మప్రబోధోపనిషత్ ఇదం ముహూర్తం ఉపాసిత్వా న స పునరావర్తతే న స పునరావర్తత ఇత్యుపనిషత్ ||
ఓం వాఙ్మే మనసీతి శాంతి: ||
ఇతి ఆత్మబోధోపనిషత్ సంపూర్ణా ||
శ్రీమన్ నారాయణాకారం అష్టాక్షర మహాశయం |
స్వమాత్రానుభవాత్ సిద్ధం ఆత్మబోధం హరి భజే ||
ఓం వాఙ్మే మనసీతి శాంతి: ||
ఓం ప్రత్యగానందం బ్రహ్మపురుషం ప్రణవస్వరూపం అకార ఉకార మకార ఇతి త్ర్యక్షరం
ప్రణవం తదేతదోమితి | యముక్త్వా ముచ్యతే యోగీ జన్మసంసార బంధనాత్ | ఓం నమో
నారాయణాయ శంఖ చక్ర గదాధరాయ తస్మాత్ ఓం నమో నారాయణేతి మంత్రోపాసకో వైకుంఠభవనం గమిష్యతి | అథ యదిదం బ్రహ్మపురం పుండరీకం తస్మాత్
తడితాభమాత్రం దీపవత్ ప్రకాశం ||
బ్రహ్మణ్యో దేవకీపుత్రో బ్రహ్మణ్యో మధుసూదన: |
బ్రహ్మణ్య: పుండరీకాక్షో బ్రహ్మణ్యో విష్ణురచ్యుత: ||
సర్వభూత: తమేకం నారాయణం కారణపురుషం కారణం పరం బ్రహ్మోం |
శోక మోహవినిర్ముక్తో విష్ణుం ధ్యాయన్న సీదతి | ద్వైతాద్వతం అభయం భవతి |
మృత్యో: సమృత్యుం ఆప్నోతి య ఇహ నానేవ పశ్యతి |
హృత్పద్మ మధ్యే సర్వం యత్తత్ ప్రజ్ఞానే ప్రతిష్ఠితం |
ప్రజ్ఞానేత్రో లోక: ప్రజ్ఞా ప్రతిష్ఠా ప్రజ్ఞానం బ్రహ్మ |
స ఏతేన ప్రజ్ఞేనాత్మనా అస్మాల్లోకాత్ ఉత్క్రమ్యాముష్మిన్ స్వర్గే లోకే సర్వాన్ కామాన్ ఆప్త్వాఽమృత:
సమభవదమృత: సమభవత్ |
యత్ర జ్యోతిరజస్రం యస్మిన్ లోకే అభ్యర్హితం |
తస్మిన్మాం దేహి స్వమానమృతే లోకే అక్షతే అచ్యుతే లోకే అక్షతే అమృత్త్వం చ గచ్ఛతి ఓం నమ: ||
౧ ||
ప్రగళిత నిజమాయోఽహం నిస్తులదృశిరూపవస్తు మాత్రోఽహం |
అస్తమితాహంతోఽహం ప్రగళిత జగదీశ జీవభేదోఽహం || ౧ ||
ప్రత్యగభిన్న పరోఽహం విధ్వస్త అశేష విధి నిషేధోఽహం |
సముద్ అస్తాశ్రమితోఽహం ప్రవితత సుఖపూర్ణ సంవిదేవాహం || ౨ ||
సాక్ష్యహమనపేక్షోఽహం నిజమహిమ్ని సంస్థితోఽహం అచలోఽహం |
అజరోఽహం అవ్యయోహం పక్ష విపక్ష ఆది భేద విధురోఽహం || ౩ ||
అవబోధైక రసోఽహం మోక్షానందైక సింధురేవాహం |
సూక్ష్మోఽహం అక్షరోహం విగలిత గుణజాల కేవలాత్మాఽహం || ౪ ||
నిస్త్రైగుణ్య పదోఽహం కుక్షిస్థానేక లోకకలనోఽహం |
కూటస్థ చేతనోఽహం నిష్క్రియధామాహం అప్రతర్క్యోఽహం || ౫ ||
ఏకోఽహం అవికలోఽహం నిర్మల నిర్వాణమూర్తిరేవాహం |
నిరవయోఽహం అజోఽహం కేవల సన్మాత్ర సారభూతోఽహం || ౬ ||
నిరవధి నిజబోధోఽహం శుభతరభావోఽహం అప్రభేధ్యోఽహం |
విభురహం అనవద్యోఽహం నిరవధిని:సీమ తత్త్వమాత్రోఽహం || ౭ ||
వేద్యోఽహం అగమాస్తైరారాధ్యోఽహం సకలభువనహృద్యోఽహం |
పరమానందఘనోఽహం పరమానందైక భూమరూపోఽహం || ౮ ||
శుద్ధోఽహం అద్వయోఽహం సంతతభావోఽహం ఆదిశూన్యోఽహం |
శమితాంతత్రితయోఽహం బద్ధో ముక్తోఽహం అద్భుతాత్మాహం || ౯ ||
శుద్ధోఽహం ఆంతరోఽహం శాశ్వత విజ్ఞాన సమరసాత్మాహం |
శోధిత పరతత్త్వోఽహం బోధానందైక మూర్తిరేవ అహం || ౧౦ ||
వివేక యుక్తి బుద్ద్యాహం జానామ్యాత్మానం అద్వయం |
తథాపి బంధ మోక్షాది వ్యవ్హార: ప్రతీయతే || ౧౧ ||
నివృత్తోఽపి ప్రపంచో మే సత్యవద్భాతి సర్వదా |
సర్పాదౌ రజ్జుసత్తేవ బ్రహ్మసత్తేవ కేవలం |
ప్రపంచాధార రూపేణ వర్తతేఽతో జగన్న హి || ౧౨ ||
యథేక్షురస సంవ్యాప్తా శర్కరా వర్తతే తథా |
అద్వయ బ్రహ్మరూపేణ వ్యాప్తోఽహం వై జగత్ త్రయం || ౧౩ ||
బ్రహ్మాదికీట పర్యంతా: ప్రాణినో మయి కల్పితా: |
బుద్బుదాది వికారాంత: తరంగ సాగరే యథా || ౧౪ ||
తరంగస్థం ద్రవం సింధుర్న వాంఛతి యథా తథా |
విషయానంద వాంఛా మే మా భూదానంద రూపత: || ౧౫ ||
దారిద్ర్యాశా యథా నాస్తి సంపన్నస్య తథా మమ |
బ్రహ్మానందే నిమగ్నస్య విషయాశా న తద్భవేత్ || ౧౬ ||
విషం దృష్ట్వా అమృతం దృష్ట్వా విషం త్యజతి బుద్ధిమాన్ |
ఆత్మానపి దృష్టవాహం అనాత్మానం త్యజామ్యహమ్ || ౧౭ ||
ఘటావభాసకో భానుర్ఘటనాశే న నశ్యతి |
దేహావభాసక: సాక్షీ దేహనాశే న నశ్యతి || ౧౮ ||
న మే బంధో న మే ముక్తిర్న మే శాస్త్రం న మే గురు: |
మాయామాత్ర వికాసత్వాన్ మాయాతీతో అహమద్వయ: || ౧౯ ||
ప్రాణాశ్చలంతు తద్ధర్మై: కామైర్వా హన్యతాం మన: |
ఆనందబుద్ధి పూర్ణస్య మమ దు:ఖం కథం భవేత్ || ౨౦ ||
ఆత్మానమంజసా వేద్మి క్వాప్యజ్ఞానం పలాయితం |
కర్తృత్వం అద్య మే నష్టం కర్తవ్యం వాపి న క్వచిత్ || ౨౧ ||
బ్రాహ్మణ్యం కులగోత్రే చ నామ సౌందర్య జాతయ: |
స్థూలదేహగతా ఏతే స్థూలాత్ భిన్నస్య మే నహి || ౨౨ ||
క్షుత్పిపాసాంధ్యబాధిర్య కామక్రోధదయో అఖిలా: |
లింగదేహగతా ఏతే హ్యలింగస్యన సంతి హి || ౨౩ ||
జడత్వ ప్రియమోదత్వ ధర్మా: కారణదేహగా: |
న సంతి మమ నిత్యస్య నిర్వికార స్వరూపిణ: || ౨౪ ||
ఉలూకస్య యథా భాను: అంధకార: ప్రతీయతే |
స్వప్రకాశే పరానందే తమో మూఢస్య జాయతే || ౨౫ ||
చక్షుర్దృష్టి నిరోధే అభ్రై: సూర్యో నాస్తీతి మన్యతే |
తథాఽజ్ఞానావృతో దేహీ బ్రహ్మ నాస్తీతి మన్యతే || ౨౬ ||
యథామృతం విషాద్భిన్నం విషదోషైర్న లిప్యతే |
న స్పృశామి జడాద్భిన్నో జడదోషాన్ ప్రకాశత: || ౨౭ ||
స్వల్పాపి దీపకణికా బహులం నాశయేత్తమ: |
స్వల్పోఽపి బోధో నిబిడే బహులం నాశయేత్తమ: || ౨౮ ||
కాలత్రయే యథా సర్పో రజ్జౌ నాస్తి తథా మయి |
అహంకారాది దేహాంతం జగనాస్త్యహం అద్వయ: || ౨౯ ||
చిద్రూపత్వాన్న మే జాడ్యం సత్యత్వానానృతం మమ |
ఆనందత్వాన్న మే దు:ఖం అజ్ఞానాద్భాతి సత్యవత్ || ౩౦ ||
ఆత్మప్రబోధోపనిషత్ ఇదం ముహూర్తం ఉపాసిత్వా న స పునరావర్తతే న స పునరావర్తత ఇత్యుపనిషత్ ||
ఓం వాఙ్మే మనసీతి శాంతి: ||
ఇతి ఆత్మబోధోపనిషత్ సంపూర్ణా ||
